Zamawiający zgodnie z zapisami ustawy Pzp (art. 226 ust. 1 pkt. 10) odrzuca ofertę wykonawcy, jeżeli zawiera ona błędy w obliczeniu ceny lub kosztu. Jednocześnie ustawa (art. 223 ust. 2) obliguje zamawiającego do poprawienia w ofercie oczywistych omyłek rachunkowych. Nie bezzasadne wydaje się więc pytanie: kiedy zamawiający poprawia w ofercie błąd jako oczywistą omyłkę rachunkową, a kiedy i jaki błąd w obliczeniu ceny stanowi podstawę do odrzucenia oferty z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego?
Oczywista omyłka rachunkowa
W ustawie Pzp nie znajdziemy definicji oczywistej omyłki rachunkowej, jednak analiza orzeczeń Krajowej Izby Odwoławczej w tym zakresie wskazuje, iż możemy taką omyłkę zdefiniować jako omyłkę wynikającą z błędnej operacji rachunkowej na liczbach. Zamawiający może stwierdzić taką omyłkę, jeśli przebieg działania matematycznego może być prześledzony i na podstawie reguł rządzących tym działaniem możliwe jest stwierdzenie błędu. Ważne jest, że taki błąd może być poprawiony tylko w jeden konkretny sposób, który nie budzi żadnych wątpliwości. Zamawiający stwierdzając zaistnienie takiej omyłki informuje wykonawcę o jej poprawieniu, przy czym nie są wymagane żadne dodatkowe wyjaśnienia od wykonawcy w tym zakresie.
Błąd w obliczeniu ceny
Podobnie jak z definicją oczywistej omyłki rachunkowej w ustawie Pzp nie znajdziemy również definicji pojęcia błędu w obliczeniu ceny. Na podstawie orzecznictwa Krajowej Izby Odwoławczej o takim błędzie możemy mówić, gdy wykonawca składając ofertę dopuścił się uchybień w wyliczeniu elementów kształtujących cenę lub nie uwzględnił wszystkich tych elementów, które wynikają z przepisów prawa lub wskazane zostały w dokumentacji postępowania.
Niepoprawna stawka podatku Vat
Jak wskazuje komentarz do ustawy Pzp wydany przez Urząd Zamówień Publicznych „błędem w obliczeniu ceny będzie nieprawidłowe określenie przez wykonawcę stawki Vat. Stawka podatku Vat jest bowiem elementem cenotwórczym. Do błędu w obliczeniu ceny dotyczącym stawki podatku vat dojdzie w sytuacji, gdy wykonawca przyjmie w ofercie stawkę nieprawidłową w okolicznościach, gdy zamawiający nie określił w dokumentach zamówienia prawidłowej stawki podatku Vat. Jeżeli natomiast wykonawca określił stawkę VAT prawidłowo (tj. przyporządkował przedmiot zamówienia do odpowiedniej stawki VAT), a popełnił tylko błąd rachunkowy, polegający np. na błędnym sumowaniu prawidłowej wartości netto i stawki VAT, błąd taki nie będzie stanowił, co do zasady, błędu w obliczeniu ceny, a omyłkę rachunkową podlegającą poprawieniu przez zamawiającego.”
Podobnie wypowiedziała się Krajowa Izba Odwoławcza: “Izba podziela stanowisko zamawiającego, że ustalenie ceny oferty z zastosowaniem błędnej stawki podatku VAT stanowi błąd w obliczeniu ceny w rozumieniu art. 226 ust. 1 pkt 10 p.z.p. – pogląd taki jest powszechnie przyjmowany w orzecznictwie. Należy również zgodzić się z zamawiającym, że błąd taki nie podlega poprawieniu, z tym jednak zastrzeżeniem, że możliwe jest jego poprawienie w sytuacji, gdy prawidłowa stawka podatku VAT została wskazana przez zamawiającego w treści SWZ.” (wyrok KIO z 31.10.2023 r., sygn. akt KIO 3037/2023)
Zatem błędnie zastosowana stawka podatku Vat w ofercie zostanie poprawiona tylko w sytuacji, gdy zamawiający w dokumentach zamówienia wskazał właściwą stawkę podatku Vat, którą winni zastosować wykonawcy w swoich ofertach. W innych przypadkach zastosowanie błędnej stawki podatku Vat będzie traktowane jako błąd w obliczeniu ceny. „Stawka Vat jest bowiem elementem cenotwórczym, zatem posłużenie się przez wykonawcę nieprawidłowo określonym elementem kalkulacji ceny stanowi o wystąpieniu błędu w obliczeniu ceny”. (wyrok KIO z 24.08.2023 r., sygn. akt KIO 2307/23)
Nieprawidłowa stawka podatku Vat w ofercie była również przedmiotem uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20.10.2011 r., która w pełni zachowuje swoją aktualność:
„(…) nie jest przekonywający argument, podnoszony w orzeczeniach Krajowej Izby Odwoławczej, że ocena zastosowania przez oferentów prawidłowej stawki podatku VAT może być dokonywana wyłącznie przez Ministra Finansów lub organy kontroli skarbowej, a nie przez zamawiającego, także w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. Inną kwestią jest, że skutki prawne takiej interpretacji, tj. oceny zastosowania prawidłowej stawki podatku VAT, dokonanej przez zamawiającego przy wstępnej ocenie ofert wykonawców, ograniczają się wyłącznie do wyboru ofert w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego i nie przesądzają dalej idących konsekwencji jurydycznych, zwłaszcza w płaszczyźnie publicznoprawnej, tj. nie mają rozstrzygającego znaczenia w sferze zobowiązań podatkowych tych wykonawców wobec Skarbu Państwa, już po zawarciu i wykonaniu umowy z zamawiającym.”.
Ponadto w powołanej uchwale Sądu Najwyższego wskazuje się i podkreśla cel analizowanej regulacji:
“ustawodawca obciążył zamawiającego obowiązkiem oceny ofert wykonawców (…) Tak ukształtowany w Prawie zamówień publicznych zakres obowiązków zamawiającego ma na celu zapewnienie możliwości dokonania prawidłowej oceny merytorycznej zgłoszonych ofert, z zachowaniem wynikającej z ustawy zasady uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców. O porównywalności ofert w zakresie zaproponowanej ceny można zatem mówić dopiero wówczas, gdy określone w ofertach ceny, mające być przedmiotem porównywania, zostały obliczone z zachowaniem tych samych reguł.”.
Prezentowane poglądy bezsprzecznie wskazują, iż w przypadku, gdy w dokumentacji postępowania o udzielenie zamówienia publicznego zamawiający nie wskazuje konkretnej stawki Vat obowiązek jej prawidłowego ustalenia i zastosowania spoczywa na wykonawcy. Zamawiający natomiast zobowiązany jest do jej weryfikacji podczas badania i oceny ofert. Wykonawca wskazując w ofercie nieprawidłową stawkę podatku Vat doprowadza do sytuacji nieporównywalności ofert, co zakłóca zasadę uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców i jednoznacznie obliguje zamawiającego do odrzucenia takiej oferty jako zawierającej błąd w obliczeniu ceny.
Potwierdzają to orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej:
- Wyrok KIO z 7.10.2021 r. (sygn. akt KIO 2652/21):
„Ponieważ w sprawie nie było spornym to, że przedmiot zamówienia klasyfikowany jest na gruncie przepisów ustawy o VAT do usługi budowlanej, dla której zastosowanie powinna być stawka 8%, Izba uznała, iż dokonanie wyboru oferty ze stawką nieprawidłową, tj. 23% prowadziło do naruszenia przez zamawiającego przepisów Ustawy, która w takiej sytuacji nakazuje odrzucić ofertę, jako zawierającą błąd w obliczeniu ceny lub kosztu (art. 226 ust. 1 pkt 10 p.z.p.). Nakaz odrzucenia takiej oferty nie został obłożony żadnym warunkiem, czy też wyłączeniem jego stosowania, np. w sytuacji, gdy wybór takiej oferty nie prowadziłby do zmiany wyniku postępowania. Tym samym niezależnie, od tego, czy jedyna oferta złożona w postępowaniu zawiera błąd, czy też ustalenia, że pozostawałby nadal najkorzystniejszą, oferta z błędną stawką podatku VAT, traktowana powinna być jako oferta z błędem w obliczeniu ceny.”
- Wyrok KIO z 6.12.2021 r. (sygn. akt KIO 3404/21):
„Wykonawca ma obowiązek zastosować prawidłową stawkę VAT, tj. taką, jaka wynika z obowiązujących przepisów. Tym samym nie jest uprawnieniem wykonawcy dokonanie wyboru stawki VAT przy kalkulacji ceny ofertowej. W konsekwencji zastosowanie przez Odwołującego stawki VAT 23% zamiast 8% było niedopuszczalne. Odwołujący w świetle obowiązujących przepisów podatkowych obowiązany był do zastosowania do obliczenia ceny brutto stawki ośmioprocentowej, a zastosowanie stawki podstawowej stanowiło błąd w obliczeniu ceny.”
- Wyrok KIO z 8.07.2019 (sygn. akt KIO 1046/19):
„Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 89 ust. 1 pkt 6 s.p.z.p. zamawiający ma obowiązek odrzucenia oferty zawsze, jeżeli stwierdzi błędy w obliczeniu ceny lub kosztu. Ustawodawca w żaden sposób nie dookreślił, jakie błędy skutkują odrzuceniem oferty, nie dokonał w tym zakresie żadnego zróżnicowania. Przyjąć zatem należy, że chodzi tutaj o każdy błąd polegający na zastosowaniu nieprawidłowej stawki VAT, i to niezależnie od tego, czy wykonawca zastosował stawkę niższą czy też wyższą od prawidłowej. Nie może zatem stanowić argumentu, wpływającego na rozstrzygnięcie KIO, że nawet w przypadku, gdyby wykonawca na cały zakres zamówienia zastosował stawkę preferencyjną, to i tak nie miałoby to wpływu na pozycję rankingową tego wykonawcy.”
Reasumując powyższe rozważania możemy zauważyć, iż proces badania i oceny oferty, która obarczona jest błędem w zakresie wskazanego w niej podatku Vat może zakończyć się w poprawieniem omyłki lub odrzuceniem oferty z postępowania przetargowego. Uzależnione jest to od zapisów w dokumentacji postępowania o udzielenie zamówienia publicznego i zapisów w konkretnej ofercie. Warto również wspomnieć, iż wykonawcy w przypadku wskazania w ofercie innej stawki podatku Vat niż pozostali oferenci mogą być w posiadaniu indywidualnej interpretacji podatkowej, z której bezpośrednio będzie wynika możliwość stosowania innych stawek Vat. Zatem dopiero po szczegółowej analizie treści oferty oraz ewentualnym wezwaniu do jej wyjaśnienia zamawiający będzie w stanie podjąć prawidłową i zgodną z przepisami decyzję co do poprawy błędu rachunkowego lub odrzucenia oferty z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
