Problematyczny przepis Ustawy Pzp

Spełnianie warunków udziału w postępowaniu przez wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia.

Zgodnie z zapisami ustawy Pzp zamawiający może określić szczególny, obiektywnie uzasadniony sposób spełnienia warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego przez wykonawców wspólnie ubiegających się o nie pod warunkiem, że jest to uzasadnione charakterem zamówienia i jest proporcjonalne. Powyższe nie upoważnia zamawiającego do ustanowienia odmiennych warunków udziału w postępowaniu dla wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia, lecz jedynie możliwość zróżnicowania sposobu ich spełnienia.

Ustawodawca w odniesieniu do wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia publicznego wskazał w art. 117 ust. 3, iż w przypadku warunku dotyczącego wykształcenia, kwalifikacji zawodowych lub doświadczenia wykonawcy, którzy wspólnie ubiegają się o udzielenie zamówienia mogą w celu spełnienia warunku polegać na zdolnościach tych wykonawców, którzy wykonają roboty budowlane lub usługi, do realizacji których te zdolności są wymagane. Tym zapisem ustawodawca zabezpieczył interes zamawiającego, że czynności, do których wymagane było doświadczenie realnie zostanie wykonana przez wykonawcę, który takie doświadczenie posiada.

Wykonawcy wspólnie ubiegający się o udzielenie zamówienia publicznego odpowiadają solidarnie za realizację przedmiotu zamówienia. Z jednej strony powinni samodzielnie móc decydować jaki będzie podział prac związanych z realizacją przedmiotu zamówienia a z drugiej strony to właśnie ustawodawca wskazanym wyżej przepisem wskazuje im, który z nich jest zobowiązany do wykonania prac, do których niezbędne jest posiadanie konkretnego doświadczenia. Zapewne w większości przypadków – nawet jeśli przywołany przepis (art. 117 ust. 3 ustawy Pzp) by nie istniał to Wykonawcy wspólnie ubiegający się o udzielenie zamówienia publicznego podzieliliby się pracami właśnie zgodnie z posiadanym doświadczeniem tak, aby zamówienie zostało zrealizowane należycie.

Kolejnym aspektem wskazanego wyżej przepisu jest ograniczenie możliwości nabywania doświadczenia przez przedsiębiorców.  Jeśli do wykonania danego zamówienia niezbędne jest posiadanie doświadczenia i doświadczenie to posiada jeden z członków konsorcjum to tylko on może wykonać czynności, do których to doświadczenie jest wymagane. Członek konsorcjum, który takiego doświadczenia nie posiada – nie ma możliwości nabycia doświadczenia w realizacji prac, które może wykonać tylko jego partner. A przecież czynność, do której niezbędne było doświadczenie mogliby wykonać razem – gdzie wykonawca, który posiada wymagane doświadczenie dodatkowo sprawowałby nadzór nad jego realizacją.

Wykonawcy, którzy wspólnie ubiegają się o udzielenie zamówienia publicznego zgodnie z art. 117 ust. 4 ustawy Pzp zobowiązani są do złożenia razem z ofertą oświadczenia, z którego wynikać będzie, które roboty budowlane, dostawy lub usługi wykonają poszczególni wykonawcy. Biorąc pod uwagę, że był wyznaczony warunek posiadania odpowiedniego doświadczenia do realizacji tego zadania we wskazanym oświadczeniu prace, do których niezbędne było doświadczenie wykonać może tylko wykonawca, który je posiada. W większości przypadków, większość prac (z reguły większość, bo warunek doświadczenia z reguły dotyczy całego zadania, a nie jego części) wykona ten współkonsorcjant, który to doświadczenie posiada – nie może przecież zostać wskazany członek konsorcjum, który takim doświadczeniem się nie legitymuje.

Wykonawcy wspólnie ubiegający się o udzielenie zamówienia publicznego mają trudności w poprawnym wypełnieniu wskazanego wyżej oświadczenia. Z dokumentu tego powinno jasno wynikać, że prace, do których niezbędne było doświadczenie wykona ten z członków konsorcjum, który te doświadczenie posiada. Pozostałe prace, gdzie doświadczenie nie było wymagane współkonsorcjanci powinni podzielić między siebie według uznania.

Jak widzimy wskazany przepis budzi sporo kontrowersji, na pewno stanowi przeszkodę w nabywaniu doświadczenia i w efekcie w dostępie do zamówienia. Wskazane przepisy narzucają członkom konsorcjum określony sposób realizacji zamówienia co jest niepożądane z punktu widzenia swobody prowadzenia działalności gospodarczej.

Wskazane wyżej przepisy znalazły się również na liście Postulatów Legislacyjnych Stowarzyszenia Prawa Zamówień Publicznych dot. Ustawy Prawo Zamówień Publicznych z 11 września 2019 roku.

źródło: stowarzyszeniepzp.pl

Zamówienia publiczne w liczbach 2022

Wartość rynku zamówień publicznych z roku na rok sukcesywnie wzrasta, co oczywiście świadczy o znacznym jego rozwoju. Poniżej przeanalizuję najistotniejsze elementy, które powinny zachęcić wykonawców do aktywnego uczestnictwa w tym rynku.

Wartość rynku zamówień publicznych realizowanych z zastosowaniem przepisów ustawy Prawo Zamówień Publicznych (dalej: Pzp) w roku 2022 wyniosła ok. 274,8 mld zł, co w porównaniu do roku poprzedniego daje wzrost o ok. 49%. Jest to jeden z większych wzrostów w ostatnim dziesięcioleciu.

Rozkład geograficzny udzielonych zamówień

Z rozkładu geograficznego udzielonych zamówień publicznych w Polsce w 2022 roku wynika, iż najwięcej udzielono ich w województwie mazowieckim w liczbie 27 734 o wartości 99 831 184 829,97 zł, zaś najmniej – tylko 3 388 o wartości  4 748 976 022,30 zł w województwie lubuskim. Co może bezsprzecznie zasugerować wykonawcom, w którym województwie jest większa szansa na zdobycie kontraktu.

Wielkość całego rynku

Dane Urzędu Zamówień Publicznych wskazują, iż przybliżona wartość rynku zamówień publicznych w 2022 roku, obejmująca zarówno zamówienia udzielone w ramach procedur opisanych w Pzp jak i te, udzielone na podstawie ustawowych włączeń wyniosła łącznie 698,3 mld zł, co stanowi ponad dwukrotny wzrost w stosunku do roku poprzedniego (2021 r. – 297,8 mld zł).

Struktura rynku

Struktura rynku zamówień publicznych na przestrzeni ostatnich czterech lat mniej więcej dzieli się po równo między dostawy, usługi i roboty budowlane, w 2022 r. roboty budowlane stanowiły 34% wszystkich zamówień dostawy 37% oraz usługi 29%.

Wyłączenia stosowania ustawy Pzp w 2022r.

W 2022 r. nadal obowiązywały przepisy dotyczące przeciwdziałania sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem Covid-19, które zwalniały ze stosowania przepisów Ustawy Pzp zamówienia, których przedmiotem były towary lub usługi niezbędne do przeciwdziałania Covid-19. Z danych będących w posiadaniu Urzędu Zamówień Publicznych wynika, iż 856 zamówień dotyczyło właśnie takich zamówień, co stanowiło wartość 270 mln zł.

W 2022 r. w związku z agresją Rosji na Ukrainę polski ustawodawca w Ustawie z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym tego państwa również przewidział wyłączenia z obowiązku stosowania Ustawy Pzp do zamówień udzielanych właśnie na tej podstawie. Takich zamówień w 2022 r. było 7 069 na łączną wartość ok 1 mld zł.

Najczęściej stosowane tryby

Nie będzie niespodzianką informacja, iż najczęściej używane tryby postępowań o udzielenie zamówienia publicznego w 2022 r. to tryby konkurencyjne. W zamówieniach o wartości poniżej progu unijnego najczęściej stosowanym trybem był tryb podstawowy, o którym mowa w art. 275 pkt 1 ustawy Pzp, stanowił on 90% wszystkich zamówień. W przypadku postępowań powyżej progu unijnego Zamawiający w ponad 88% zamówień skorzystali z tryby przetargu nieograniczonego.

Czas trwania postępowań

Czas trwania postępowań przetargowych, których wartość jest mniejsza niż progi unijne wynosił średnio 40 dni, zaś postępowań, których wartość jest równa lub większa niż progi unijne 92 dni.

Kryteria oceny ofert

Zamawiający w 2022 r. w ponad połowie postępowań przetargowych wskazali jako kryterium oceny ofert cenę wraz z innymi dodatkowymi kryteriami. W postępowaniach poniżej progów unijnych miało to miejsce w 80% wszystkich postępowań, zaś w postępowaniach, których wartość jest równa lub przekracza progi unijne w 61% zamówień. Najczęściej stosowanymi „innymi” kryteriami były kryteria związane z warunkami gwarancji bądź rękojmi oraz terminem realizacji zamówienia.

Konkurencyjność

W 2022 roku w zamówieniach o wartości poniżej progów unijnych składano średnio 2,43 oferty do jednego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. W 42% postępowań złożono jedną lub zero ofert. W postępowaniach o wartości równiej lub przekraczającej progi unijne złożono średnio 2,18 oferty do każdego postępowania przetargowego. W 52% tych zamówień złożono tylko jedną ofertą. Tak niska średnia ilość złożonych ofert świadczy o niskiej konkurencyjności na rynku zamówień publicznych, a co za tym idzie naprawdę dużej szansie na zdobycie kontraktu.

Polski wykonawca na rynku europejskim

W 2022 r. oferty polskich przedsiębiorców były wybrane w 114 postępowaniach na europejskim rynku zamówień publicznych. Najwięcej zamówień udzielono w Czechach (26), Niemczech (14) oraz Luksemburgu (9). Zamówienia realizowane przez polskich wykonawców to głównie usługi inżynieryjne i budowlane, reklamowe i marketingowe, tłumaczenia oraz doradcze. Znajdziemy wśród nich również dostawy autobusów, pojazdów specjalnych oraz taborów kolejowych i tramwajowych.

Firmy zagraniczne na rynku polskim

Z danych posiadanym przez Urząd Zamówień Publicznych wynika iż w 2022 roku udzielono 806 zamówień podmiotom spoza Polski, najwięcej zamówień pozyskali Niemcy (222), Węgry (137) oraz Czesi (77) i były to przede wszystkim zamówienia na dostawy sprzętu medycznego, lekarstw i odczynników.

Analizując wskazane wyżej dane możemy zauważyć, iż pomimo znacznego wzrostu wartości udzielonych zamówień publicznych konkurencyjność utrzymała się na podobnym poziomie w stosunku do roku poprzedniego. Pomimo wielu działań edukacyjnych Urzędu Zamówień Publicznych mających na celu zachęcenie wykonawców z sektora MSP do uczestnictwa w postępowaniach przetargowych tej konkurencyjności nie udało się zwiększyć. Ponadto, można prognozować, iż może ona ulec jeszcze zmniejszeniu z uwagi na odpływ/powrót pracowników z Ukrainy do swojego kraju w celu jego odbudowy. Urząd jednak nie ustaje w swoich działaniach na rzecz aktywacji i zwiększenia zainteresowania polskich przedsiębiorców rynkiem zamówień publicznych.

 źródło: www.uzp.gov.pl